Koffie uit Brazilië

Brazilië: wereldmarktleider in koffie met een breed scala aan variëteiten

Brazilië, de dichtstbevolkte natie in Latijns-Amerika, is de grootste koffieteler ter wereld. Een derde van alle koffie ter wereld wordt hier verbouwd, op bijna een kwart van alle koffieplantages ter wereld. Vier van de in totaal 15 miljard wordt geteeld in deze regio aan de Atlantische kust met een groot achterland op het subcontinent. En dit maakt al duidelijk dat er niet zoiets bestaat als ‘het’ Braziliaanse soort - tenminste niet in de gestandaardiseerde zin die geldt voor kleinere, groeiende landen. Van de 26 staten van deze natie wordt in 17 koffie verbouwd met een duidelijke focus. 98% van de koffie in Brazilië wordt verbouwd in slechts vier regio's: Paraná, Minas Gerais, Sao Paulo en Espirito Santo. Binnen deze vier zwaargewichten is er opnieuw de ondubbelzinnige eerste plaats: de helft van de totale productie komt uit de zuidelijke staat Paraná. Augustus en september zijn de belangrijkste oogstperiodes voor koffie in alle streken van het land, met de tweede oogst in oktober en november. Deze periodes gelden zowel voor de traditionele teelt als voor gebieden waar volgens biologische normen wordt verbouwd. Overigens is Brazilië zo ongeveer het enige land ter wereld waar niet alleen met de hand wordt geoogst, maar ook met machines. De voorwaarden voor het gebruik ervan zijn echter dat het om grote plantagegebieden in een vlak landschap moet gaan.

Hoog eigen verbruik

Of het nu de delicate en hoogwaardige arabica is of de minder stevige robusta: beide groeien in dit deel van de wereld. De grootste afnemer van de bonen is Duitsland - vóór de VS. Dit komt voornamelijk door de handel met supermarkten, die standaard variëteiten uit Brazilië verkopen. Of het nu robusta of arabica is, de lokale bevolking zelf waardeert de smaak. Daarom zijn standaard variëteiten overal ter wereld gemakkelijk te verkrijgen, maar zijn de bijzonder fijne bonen dat niet. Na de VS is Brazilië de grootste consument van koffie. Ondanks de vele verschillen is er één gemeenschappelijk kenmerk te herkennen in het grote aanbod: de bonen zijn mild en hebben een lage zuurgraad. De inwoners zelf geven de voorkeur aan de Rio: het heeft een licht medicinale smaak. De variëteiten die in het noorden in de kustgebieden worden geteeld, hebben een sterke zeewatersmaak. In het zuidoosten van het land groeien variëteiten met een milde en kruidige smaak, waarvan de Bourbon diversiteit herontdekt is.

Romantische anekdote

Zoals vaak het geval is met vloeibare, zwarte genotmiddelen, is er ook een romantische anekdote tussen arabica en robusta. Als je het volgt, begon de koffieteelt in Brazilië rond 1727, een tijd waarin Europa al dol was op de drank. Degenen die er succesvol in handelden verdienden goed geld voor de staatskas. De Franse koning van die tijd wilde daarom de koffie-industrie exclusief voor zijn staat in de koloniën vestigen. Toen de vrouw van de gouverneur van Frans Guyana wat koffiebonen aan een sergeant gaf, verloor hij na het drinken zijn hart aan de smaak. De sergeant gaf zijn baan bij de gouverneur van Frans Guyana op en gebruikte het geschenk van de bonen om zijn eigen bedrijf te beginnen als koffieteler. Zelfs als de anekdote niet historisch accuraat is: het past bij dit drankje.

Economische en historische betekenis

Tot het begin van de 19e eeuw was de suikerteelt een steunpilaar van de Braziliaanse economie. In die tijd waren er echter al 100.000 slaven op de cafezales. 70% van hen waren mannen, die geïsoleerd werkten onder zware omstandigheden. Dit leidde tot herhaalde slavenopstanden in de 19e eeuw. De angst hiervoor onder de arbeidersklasse maakte de staat merkwaardig stabiel: een afscheiding van de koloniale macht Portugal lag in het verschiet. Onthechting van de koloniale macht van Portugal was nooit een probleem in de 19e eeuw. De afhankelijkheid van de koffieteelt, van arabica tot robusta, leidde tot een tegenstrijdige sociaaleconomische ontwikkeling in het land. Het bruto nationaal product was waarschijnlijk hoger dan dat van het moederland Portugal en bovendien had het land het grootste spoorwegnet buiten Europa en de VS. De natie presenteerde zichzelf als een wereldspeler in termen van buitenlands beleid, maar vormde thuis een feodale samenleving. Dit veranderde met de Lei Aurea - Portugees voor ‘gouden wet’ - van 1888 die een einde maakte aan de slavernij in Brazilië. Deze verandering werd echter niet alleen ingegeven door menselijke overwegingen. Ook om politieke en economische redenen had slavernij geen zin meer. Het werd vervangen door het colonosysteem, waarvan de ruggengraat de familie was. De mensen die formeel geen slaven meer waren, werden echter nog steeds als arbeiders tewerkgesteld en als arbeiders, pachters en consumenten bleven ze volledig afhankelijk van de eigenaars van de plantages.

Indrukwekkende toename in opbrengst

De grootste koffieteler ter wereld loopt ook voorop in het verhogen van de opbrengsten. De gemiddelde opbrengst wereldwijd is 680 kilogram (kg) koffie per hectare (ha) bebouwd land. In Brazilië ligt dit net onder de 1350 kg/ha. In de staat Bahia leveren nieuwe plantages echter tot 4200 kg/ha op. Dit is veel hoger dan het gemiddelde cijfer voor Costa Rica - ook in Zuid-Amerika: hier is het 1600 kg/ha. Een vergelijking van cijfers die een halve eeuw uit elkaar liggen onthult nog een succesfactor van 's werelds grootste koffieproducent: in 1961 produceerde het net geen 2,3 miljoen ton koffie, in 2010 was dat net geen drie miljoen ton. En deze ontwikkeling vond plaats op een landoppervlak dat in dezelfde periode halveerde tot 2,15 miljoen hectare. Dit werd mogelijk gemaakt door een stijging van de opbrengst van robusta en arabica met 165 procent tot 1346 kg/ha. De grootste afnemer van de bonen, Duitsland, importeerde in 2010 ruim een derde van zijn ongebrande koffie uit Brazilië: 377.620 ton. Deze cijfers zijn gerelateerd aan de klimaatomstandigheden in het land: overwegend tropisch en gematigd in het zuiden. De koffieplant houdt hier bijzonder veel van. Wat de koffieteelt niet verdraagt, is ernstige droogte, zoals die in 2014 in Brazilië voorkwam. De productie daalde en de wereldmarktprijzen voor de bijzonder goede variëteiten verdubbelden. . Toen de langverwachte regen eindelijk viel, daalden de prijzen weer.

Economische & biologische productie

Eerlijke handel, gecombineerd met milieuvriendelijke en voorbeeldige sociale omstandigheden en economisch succes zijn niet tegenstrijdig. Dit wordt bewezen door de biologische koffie Fazenda Nossa Senhora De Fátima. De koffie wordt verbouwd in Perdizes, een stad in de Braziliaanse deelstaat Minas Gerais, op een hoogte van iets minder dan 1000 meter. Bijzonder geschikt voor elk type gebrande koffie, van handfilter tot AeroPress, ontwikkelt het biologische product een ronde en volle smaak. Kenners proeven de nootachtige smaak in de zoetheid en het citrusachtige aroma van limoen en grapefruit in de zuurgraad. In de nasmaak ontwikkelt deze variëteit een fijne wrange chocoladesmaak. Het biologische product wordt geproduceerd onder onberispelijke socio-ecologische omstandigheden en heeft certificaten van Duitsland, Japan, Noord-Amerika en de Europese Unie, Noord-Amerika en de Europese Unie. Alle betrokkenen profiteren hiervan: de koffieboerderij, de arbeiders, de bonen, de handel in bonen en uiteindelijk de consumenten. In Duitsland kost de variëteit gemiddeld 6,20 euro voor een half pond.

Groene koffie

Groene thee bestaat: dat is algemeen bekend. Het feit dat er ook groene koffie is zal sommige mensen verbazen. Het wordt in Brazilië geproduceerd met 100 procent arabica - niet gebrand - uit biologische productie terwijl elders ook robusta mogelijk is. Dit type koffie wordt aanbevolen na elke hoofdmaaltijd, maar de bereiding neemt meer tijd in beslag. Voor één portie zijn 150 milliliter heet water en tien gram koffiebonen nodig. Ze worden 's nachts geweekt en de volgende dag gekookt. Zet het vuur daarna nog 15 minuten lager. Na een uur afkoelen en door een zeef gieten is de groene koffie klaar om te drinken. Het kan puur gedronken worden of, indien gewenst, met honing of suiker. Het gaat sneller met de eerder gemalen, maar niet gebrande bonen. Na het brouwen met heet water is tien minuten trekken voldoende tot de koffie klaar is. Arabica of robusta: de groene variant van productie en bereiding smaakt vergelijkbaar met groene thee: beperkt aromatisch met een neutrale, lichte en pittige erwtensmaak.